Vrouwenkiesrecht   2023-05-04 door Corrie Sonneveld

Vanuit de Griekse Oudheid en de Romeinse geschiedenis is op te maken dat vrouwen moesten zwijgen, thuisblijven en hun man moesten gehoorzamen. Ook vanuit Bijbelse opvatting werd gedacht dat de vrouw ondergeschikt was aan haar man en dat haar plaats bij het gezin was. Aan het eind van de negentiende eeuw begon er verandering te komen in die opvatting.

Dochters van arbeiders, die na hun twaalfde jaar in een dienstje gingen werken, hadden vaak de mogelijkheid om een baantje in een fabriek te krijgen. Daar verdienden ze meer, geld dat ze thuis moesten afdragen om het gezinsinkomen te verhogen. Deze meisjes waren toen nog niet bezig met het opkomen voor gelijke rechten.

Het waren de vrouwen uit de betere milieus die zich bezighielden met vrouwenkiesrecht. Aletta Jacobs was in Nederland de eerste vrouw die mocht studeren. Nadat zij gepromoveerd was, in 1879, werkte ze als arts in Amsterdam. Haar praktijk liep zo goed dat genoeg verdiende om een belastingaanslag te krijgen.

Daarmee zou ze recht hebben om te stemmen. Maar in 1883 stond ze niet op de lijst van stemgerechtigden. Ze ging protesteren en ze zich inzetten voor het vrouwenkiesrecht. Aletta sloot zich in 1893 aan bij Wilhelmina Drucker die de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht oprichtte (VvVK). In 1903 werd Aletta voorzitter. Door middel van tentoonstellingen, kranten, pamfletten, petities werd het vrouwenkiesrecht gepromoot. Bij een demonstratie in 1916 liepen 18.000 mannen en vrouwen mee. De kiesrechtstrijd werd van arm tot rijk gesteund.

Het had nog wat voeten in aarde, maar in 1917 kregen alle meerderjarige mannen actief kiesrecht, vrouwen alleen passief kiesrecht. Dat betekende dat ze zich wel verkiesbaar mochten stellen, maar niet mochten kiezen. Suze Groeneweg, geboren in Strijensas, was een van de eersten die zich verkiesbaar stelde. Zij werd als eerste vrouw in de Tweede Kamer gekozen.

In 1919 kregen de vrouwen actief kiesrecht, waarvan ze in 1922 voor het eerst gebruik konden maken. Koningin Emma deed dat ook. Ze liet zich bij het stembureau fotografen en filmen.

De ongeveer 7% vrouwen die tot de Tweede Wereldoorlog in de Eerste en Tweede Kamer kwamen, waren meestal universitair geschoold, kwamen uit de betere milieus en waren niet getrouwd.

Het duurde tot 1956 voor er een vrouwelijke minister in het kabinet opgenomen werd. Dat was Marga Klompé. In 2022 werden tien vrouwelijke ministers aangesteld en vier vrouwelijke staatssecretarissen.

Vanaf 15 april is in Museum Hoeksche Waard in de nieuwe wisseltentoonstelling ‘Van haokmust tot bouwhelm, Hoeksche Waardse vrouwen toen en nu’ te zien hoe hun positie in de loop der jaren veranderde.